تحلیلی بر انیمیشن بچه رئیس

تحلیلی بر انیمیشن بچه رئیس/جایگزینی حیوانات خانگی به جای فرزند

اگر خانواده‌ها به جای فرزند، دل به حیوانات بدهند، نسل انسان آرام‌آرام به حاشیه رانده می‌شود.

بر اساس مصاحبه خبرنگار اجتماعی آسادنیوز با دکترمهدی مختارپور عضو هیات علمی و معاونت دانشکده علوم انسانی دانشگاه آزاد تحیلی بر انیمیشن بچه رئیس در ذیل آورده شده:

🔰 خداحافظی فرشتگان

انیمیشن مشهور «بچه رئیس» محصول هالیوود، شاید در نگاه اول یک داستان طنز کودکانه به نظر برسد، اما در لایه‌های عمیق‌ترش نقدی جدی به سبک زندگی امروز غرب دارد.

در این فیلم، کودکان احساس می‌کنند که توجه والدین‌شان به حیوانات خانگی و مشغله‌های شخصی آنقدر زیاد شده که دیگر کسی به آنها اهمیت نمی‌دهد.

داستان «بچه رئیس» در واقع هشداری است از سوی خود غربی‌ها: اگر خانواده‌ها به جای فرزند، دل به حیوانات بدهند، نسل انسان آرام‌آرام به حاشیه رانده می‌شود.

این هشدار، دیگر صرفاً یک داستان سینمایی نیست؛ واقعیت امروز جوامع غربی است و حالا ردپای آن در ایران نیز پررنگ شده است.

چند سال پیش کمتر کسی تصور می‌کرد خیابان‌های شهرهای ایران پر شود از سگ‌ها و گربه‌هایی که همراه صاحبانشان قدم می‌زنند. در حالی که نگهداری حیوانات خانگی در کشورهای غربی سابقه‌ای طولانی دارد، این پدیده در ایران تنها طی یک دهه گذشته با شتابی بی‌سابقه رشد کرده و حالا به یک موضوع اجتماعی، اقتصادی و فرهنگی بدل شده است. این تغییر نه صرفاً یک سلیقه شخصی، که به تدریج جایگزین فرزندآوری و تشکیل خانواده شده است.

سؤال کلیدی این است: آیا علاقه و دلسوزی نسبت به حیوانات کاری ناپسند است؟ پاسخ روشن است: خیر. انسان از آغاز تاریخ در کنار حیوانات زیسته و همزیستی معقول با آنها مزایای روانی و عاطفی فراوانی داشته است. اما مشکل زمانی شروع می‌شود که این علاقه از حد طبیعی عبور کند و جایگزین مسئولیت‌های مهم انسانی شود؛ مسئولیت‌هایی چون ازدواج، تشکیل خانواده و تربیت نسل آینده.

پدیده «پت به جای فرزند» دیگر صرفاً یک اصطلاح نیست؛ واقعیتی است که نه فقط در ایران، بلکه در جهان، سیاستگذاران، جامعه‌شناسان و رهبران مذهبی نسبت به آن هشدار می‌دهند.

بر اساس برآوردهای رئیس جامعه دامپزشکان ایران در سال ۱۴۰۳، بین ۶ تا ۸ میلیون حیوان خانگی در کشور وجود دارد. از هر ده خانواده ایرانی، حداقل یک خانواده حیوان خانگی دارد. در سال ۱۳۸۸ این تعداد حدود یک میلیون بود؛ رشدی بیش از ۴۰۰ درصدی ظرف ۱۵ سال. در حوزه سگ‌های خانگی، جمعیت از حدود ۵۰۰ هزار به ۳ تا ۴ میلیون رسیده است.

۶۷ درصد صاحبان حیوانات مرد و ۳۳ درصد زن هستند. ۵۸ درصد حیوانات، سگ و ۳۸ درصد گربه‌اند. ۶۴ درصد صاحبان حیوانات، پت خود را به خیابان‌ها و پارک‌ها می‌برند؛ که حضور حیوانات در فضای عمومی را پررنگ‌تر کرده است.

در تهران، بین ۴۰۰ تا ۶۰۰ مرکز تخصصی خدمات حیوانات خانگی فعالیت می‌کنند؛ از پت‌شاپ و کلینیک دامپزشکی گرفته تا آرایشگاه حیوانات و باشگاه‌های آموزشی. این صنعت دیگر سرگرمی نیست، بلکه بازاری عظیم و سودآور است.

در جهان پیش‌بینی می‌شود تا سال ۲۰۳۰ گردش مالی صنعت حیوانات خانگی در آمریکا از ۱۰۰ میلیارد دلار عبور کند. در ایران هم با وجود فشارهای اقتصادی، این حوزه رشد قابل توجهی دارد.

هزینه نگهداری یک حیوان خانگی گاهی برابر یا حتی بیشتر از هزینه‌های یک کودک است. این الگوی هزینه باعث شده بسیاری از خانواده‌ها با وجود مشکلات اقتصادی، انرژی و منابع خود را به جای فرزندآوری، صرف حیوانات کنند.

نمی‌توان انکار کرد که سبک زندگی «سگ‌بازی» در ایران بیشتر تحت تأثیر شبکه‌های اجتماعی و سلبریتی‌ها شکل گرفته است. اینستاگرام پر شده از عکس‌ها و ویدیوهای سلبریتی‌ها با سگ‌ها و گربه‌هایشان که سبک زندگی خاصی را به مخاطبان عرضه می‌کنند؛ سبک زندگی که به جای علاقه طبیعی، نگهداری حیوانات را به نمادی از مدرنیته و تفاوت بدل کرده است.

همین موضوع باعث شده بسیاری از جوانانی که تحت فشار اقتصادی توان ازدواج و بچه‌دار شدن ندارند، برای داشتن «احساس خانواده» یا «سرمایه اجتماعی» به سمت حیوانات بروند.

حتی در غرب هم این سبک زندگی با انتقادهای جدی مواجه است. کاهش شدید نرخ تولد در آمریکا و اروپا و افزایش نگهداری حیوانات خانگی، به بحران جمعیتی و پیری جوامع منجر شده است. هالیوود و انیمیشن‌های غربی مثل «بچه رئیس» به این مسئله واکنش نشان داده‌اند؛ جایی که عشق خانواده‌ها به حیوانات و مشغله‌های شخصی، علاقه به کودکان را کم‌رنگ کرده و کودکان را دچار احساس بی‌اهمیت بودن می‌کند.

پیام واضح است؛ این سبک زندگی صدای خود غربی‌ها را هم درآورده است.

پیامدهای این روند جدی و چندجانبه‌اند:

اول، فردگرایی و راحت‌طلبی؛ ترجیح راحتی شخصی و فرار از مسئولیت‌های سنگین والدگری.

دوم، گسترش مصرف‌گرایی؛ بازار تجملات حیوانات خانگی دقیقاً همان الگویی است که مصرف‌گرایی انسانی را به حیوانات منتقل کرده است.

سوم، انزوای اجتماعی؛ وقتی رابطه با حیوان جایگزین رابطه با انسان شود، مهارت‌های اجتماعی و شبکه‌های خانوادگی تضعیف می‌شود.

از نظر بهداشتی هم، نگهداری حیوانات بدون رعایت اصول می‌تواند منجر به انتشار انگل‌های مشترک، قارچ‌های پوستی، باکتری‌های خطرناک و بیماری‌های ویروسی شود که سلامت عمومی را تهدید می‌کند.

از منظر دینی، اسلام نگهداری سگ در خانه بدون کاربرد عقلانی را کراهت می‌داند. گفته شده فرشتگان به خانه‌ای که سگ دارد وارد نمی‌شوند و نماز در چنین خانه‌ای مکروه است. اسلام استفاده از سگ‌های کاری را منع نکرده اما تأکید دارد محل زندگی آنها باید جدا باشد.

این مجموعه عوامل دست به دست هم داده تا نرخ باروری در ایران به کمتر از ۱.۶ فرزند به ازای هر زن برسد؛ عددی بسیار پایین‌تر از سطح جایگزینی جمعیت. در برخی خانواده‌ها، حیوان خانگی عملاً جایگزین فرزند شده است.

اگر این روند کنترل نشود، آینده جامعه با پیر شدن سریع جمعیت، کمبود نیروی کار و بحران‌های اقتصادی و اجتماعی جدی روبه‌رو خواهد شد.

جامعه‌ای که بیش از کودکان، برای حیوانات جا باز کند، به سکوت و خلأیی می‌رسد که ترمیم آن بسیار دشوار خواهد بود.

محبت به حیوانات ارزشمند است، اما هیچ حیوانی نمی‌تواند جای نسل آینده و مسئولیت‌های انسانی ما را بگیرد.

این تغییر آرام و بی‌صداست، اما اگر امروز درباره‌اش حرف نزنیم، فردا باید با واقعیتی روبه‌رو شویم که اصلاحش بسیار دشوار یا حتی غیرممکن است.